ความเป็นมา
ตั้งอยู่ในพื้นที่ป่าสงวนแห่งชาติป่าแม่เงา – ป่าแม่สำเพ็ง และป่าสงวนแห่งชาติป่าแม่สุรินทร์ ครอบคลุมท้องที่ตำบลขุนยวม ตำบลแม่เงา และตำบลแม่กิ๊ อำเภอขุนยวม จังหวัดแม่ฮ่องสอน มีเนื้อที่รับผิดชอบทั้งหมด 291,610 ไร่ พื้นที่ส่วนใหญ่มีสภาพเป็นภูเขาสูงชันสลับซับซ้อนทอดตัวยาวตามแนวเหนือ–ใต้ มีพื้นที่ราบเล็กน้อยบริเวณริมลำห้วย โดยมีความสูงจากระดับน้ำทะเลต่ำสุด 200 เมตร ที่บริเวณลำห้วยโยน และสูงสุด 1,311 เมตร ที่บริเวณดอยขุนห้วยแม่ข่อ สภาพภูมิอากาศแบ่งเป็น 3 ฤดูกาล ซึ่งมีความแตกต่างกันอย่างเห็นได้ชัดเจน ได้แก่ ฤดูร้อน ฤดูฝน และฤดูหนาว ทรัพยากรป่าไม้ ประกอบด้วย ป่าดิบแล้ง ร้อยละ 10 ป่าดิบเขา ร้อยละ 34 ป่าสนเขาผสมเต็งรัง ร้อยละ 2 ป่าเบญจพรรณ ร้อยละ 51 และป่าเต็งรัง ร้อยละ 3 ไม้เด่นซึ่งเป็นไม้ที่มีค่าทางเศรษฐกิจมากมาย เช่น สัก ประดู่ แดง เต็ง รัง ยาง ตะเคียนทอง และกฤษณา ทรัพยากรสัตว์ป่าสำรวจพบในพื้นที่ไม่น้อยกว่า 356 ชนิด เป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม 66 ชนิด สัตว์ปีก 193 ชนิด สัตว์เลื้อยคลาน 63 ชนิด สัตว์สะเทินน้ำสะเทินบก 34 ชนิด และสัตว์จำพวกปลา ทรัพยากรดินเป็นดินลูกรัง ดินทราย ดินเหนียว และดินร่วน ทรัพยากรแหล่งน้ำ ประกอบด้วย ห้วยแม่สะเป่ ห้วยทรายขาว ห้วยโยน ห้วยประตูเมืองหลวง ห้วยแม่เงา ห้วยตองจิ๋ง ห้วยต้นนุ่น ห้วยส้าน และห้วยแม่ข่อหลวง แม่น้ำที่สำคัญ คือ แม่น้ำยวม มีชุมชนในพื้นที่ จำนวน 16 หมู่บ้าน สำนักสงฆ์บ้านห้วยผาบาท จำนวน 1 แห่ง และศูนย์พักพิงชั่วคราวผู้หลบหนีภัยจากการสู้รบบ้านแม่สุรินทร์ จำนวน 1 ศูนย์ มีชุมชนรอบนอกพื้นที่ จำนวน 19 หมู่บ้าน มีหน่วยพิทักษ์ป่าถาวร จำนวน 4 หน่วย คือ หน่วยพิทักษ์ป่าประตูเมือง หน่วยพิทักษ์ป่าห้วยทรายขาว และหน่วยพิทักษ์ป่าห้วยต้นนุ่น และหน่วยพิทักษ์ป่านาหัวแหลม มีจุดสกัด – จุดเฝ้าระวังฯ จำนวน 4 แห่ง คือ จุดสกัดห้วยส้าน จุดสกัดแม่กิ๊ จุดสกัดห้วยอ้อ และจุดเฝ้าระวังการลักลอบตัดไม้ห้วยสอตือ
มีอาณาเขตติดต่อดังนี้
ทิศเหนือ จรด
ทิศใต้ จรด
ทิศตะวันออก จรด
ทิศตะวันตก จรด
นายหฤษฏ์ จันทง
หัวหน้าเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าดอยเวียงหล้า